Piše: Arsić Jovana, advokat za privredno pravo – Arsić&Bibić advokatska kancelarija
Poslednjih nekoliko godina u različitim medijima mogli ste da čujete i čitate o ulaganjima, stranim projektima i investicijama, a sve u cilju razvoja privrede i ekonomije u Republici Srbiji.
Zakon o ulaganjima („Sl. glasnik RS“, br. 89/2015 i 95/2018) predstavlja opšti pravni okvir za ulaganja, bilo da se radi o stranim ili domaćim ulagačima, za razliku od prethodno važećeg Zakona o stranim ulaganjima, čija je regulativa bila usmerena isključivo na pomenutu kategoriju ulagača.
Ciljevi ovog zakona se odnose na unapređenje investicionog okruženja u Republici Srbiji i podsticanje direktnih ulaganja radi jačanja ekonomskog i privrednog razvoja i rasta zaposlenosti.
U maju i junu 2023. stupile su na snagu izmene Uredbe o određivanju kriterijuma za dodelu podsticaja radi privlačenja direktnih ulaganja („Sl. glasnik RS“, br. 39/2023 i 43/2023).
Navedenim zakonom i podzakonskim aktom, definisano je ko može da bude korisnik državne pomoći, kakav projekat je neophodan radi ostvarivanja prava na podsticaje, kao i koje su posledice u slučaju nepoštovanja investicionog plana.
Direktna ulaganja: Kako ostvariti državnu pomoć?
Za sve ulagače najznačajnije pravo u vezi sa ulaganjem svakako predstavlja pravo na dodelu državne pomoći. Putem državne pomoći ulagači ostvaruju finansijske olakšiče i doprinose prilikom sprovođenja postupka ulaganja, a moguće ih je ostvariti samo za posebnu kategoriju troškova, odnosno za tzv. opravdane troškove.
Shodno tome, ulagači mogu da računaju na neki od sledećih oblika državne pomoći:
- dodela podsticaja;
- poreski podsticaji i olakšice i
- oslobođenja od plaćanja taksi;
- carinske povlastice;
- sistem obaveznog socijalnog osiguranja;
- davanje u zakup i otuđenje nepokretnosti i zemljišta u javnoj svojini;
- drugi oblici državne pomoći, u smislu zakona kojim se uređuje kontrola i dodela državne pomoći.
Prvi korak svakog potencijalnog ulagača bi trebalo da bude određivanje vrste ulaganja, odnosno da li se radi o direktnim ili indirektnim ulaganjima. Naime, direktnim ulaganjima u smislu navedene Uredbe mogu se smatrati ulaganja u materijalna i nematerijalna sredstva privrednih društava, u cilju:
- započinjanja obavljanja nove poslovne delatnosti,
- proširenja postojećih kapaciteta ili proširenja proizvodnje na nove proizvode i proizvodne procese,
- pribavljanje imovine direktno povezane sa privrednim društvom koje je prestalo sa radom ili bi prestalo sa radom, ako ne bi bilo kupljeno od trećeg lica po tržišnim uslovima, a kojima se obezbeđuju nova zapošljavanja.
Za razliku od prethodno navedenog, indirektnim ulaganjima podrazumevaju se ona čijim postojanjem ulagači stiču udele ili akcije u privrednom društvu.
U skladu sa pomenutim Zakonom, o direktnim ulaganjima u Republiku Srbiju i dodeljenoj državnoj pomoći povezanoj sa tim ulaganjima vodi se javni registar.
Ko ima pravo na dodelu podsticaja?
Sredstva se mogu dodeliti za realizaciju investicionih projekata u proizvodnom sektoru i za projekte usluga servisnih centara, u skladu sa pomenutom Uredbom.
Sredstva se ne mogu dodeliti za realizaciju investicionih projekata u sektoru saobraćaja, ugostiteljstva, igara na sreću, trgovine, proizvodnje sintetičkih vlakana, uglja i čelika, rudarstva, duvana i duvanskih prerađevina, oružja i municije, brodogradnje pomorskih trgovačkih plovila na sopstveni pogon preko 100 bruto registrovanih tona, aerodroma, komunalnih delatnosti, sektoru energetike, širokopojasnih mreža, ribarstva i akvakulture i radi razvoja softvera osim ako nisu u funkciji unapređenja proizvoda, proizvodnog procesa ili pružanja usluga servisnih centara.
Od prava na dodelu sredstava izuzimaju se sledeći ulagači i korisnici sredstava:
1) privredna društva u teškoćama, u smislu propisa kojima se uređuju pravila za dodelu državne pomoći;
2) koji imaju dospele, a neizmirene obaveze po osnovu poreza u Republici Srbiji;
3) u kojima Republika Srbija, autonomna pokrajina ili jedinica lokalne samouprave ima učešće u vlasništvu;
4) koji su u obavezi povraćaja nedozvoljene državne pomoći;
5) kojima je bio raskinut ugovor o dodeli sredstava podsticaja, osim u slučaju sporazumnog raskida ugovora.
Način i postupak dodele podsticaja
Prvi korak do potencijalnog ostvarivanja prava na podsticaje, jeste podnošenje pisma o namerama Razvojnoj Agenciji Srbije (RAS-u). U ovoj fazi izuzetno je važno da ulagači detaljno opišu kojom se delatnošću bave, koje su bile njihove prethodne investicione aktivnosti, koja je planirana visina ulaganja u osnovna sredstva, koliko će novih radnih mesta otvoriti, kao i koliki su planirani troškovi bruto zarada za nova radna mesta.
Takođe, ulagači su dužni da Razvojnoj Agenciji Srbije dostave prijavu za dodelu sredstava, u kojoj će na što bolji način prezentovati svoj investicioni plan, kako bi im približili značaj projekta.
Kriterijuma na koje se obraća posebna pažnja prilikom ocene investicionog su sledeći:
- reference ulagača (prepoznatljivost na tržištu, reference klijenata, dosadašnja iskustva i uspešnost u realizaciji investicionih projekata i sl.);
- procenat nezaposlenih lica čije kvalifikacije odgovaraju delatnosti ulagača, odnosno korisnika sredstava u ukupnom broju lica na evidenciji Nacionalne službe za zapošljavanje na teritoriji jedinice lokalne samouprave u kojoj se ulaže;
- broj, odnosno procenat visokokvalifikovanih lica koji se zapošljavaju realizacijom investicionog projekta;
- visina i vrsta ulaganja (greenfield ili brownfield investicije), odnosno stepen angažovanja građevinske industrije u realizaciji investicionog projekta;
- tehnološki nivo delatnosti koja je predmet ulaganja, u skladu sa klasifikacijom Evrostata;
- prethodna saradnja sa dobavljačima i planirani udeo domaćih dobavljača;
- efekti investicije na zaposlene (obuke zaposlenih i prosečna visina zarada);
- prethodni i planirani obim međunarodnog i ukupnog prometa (pre i nakon investicionog projekta);
- finansijsko–tržišna ocena investicionog projekta (izvori finansiranja, likvidnost, profitabilnost, održivost i period povraćaja investicije i dr.);
- efekat ulaganja na proizvodne kapacitete u prerađivačkoj industriji i uticaj na strukturu izvoza prerađivačke industrije i dodatu vrednost;
- uticaj upotrebe proizvodne opreme i tehnologija sa minimalnim uticajem na životnu sredinu na održivost i performanse u predmetnoj delatnosti;
- uticaj ulaganja u predmetnoj delatnosti ili uvođenja tehnologija sa minimalnim uticajem na životnu sredinu na privlačenje, usavršavanje ili prekvalifikaciju radne snage na privlačenje, usavršavanje ili prekvalifikaciju radne snage.
Još jedan od uslova koje je potrebno ispuniti jeste iznos minimalnih ulaganja i minimum broja zaposlenih, kako u proizvodnom tako i u sektoru servisnih centara. Na primer, minimalna vrednost ulaganja u sekoru servisnih centara iznosi 150 hiljada evra, sa 15 novozaposlenih, dok visina minimalnih ulaganja u proizvodnom sektoru zavisi od stepena razvijenost jedinice lokalne samouprave u kojoj se vrši ulaganje.
Takođe, za dodelu sredstava neophodno je da se direktno ulaganje održi na istoj lokaciji u jedinici lokalne samouprave u periodu od najmanje pet, odnosno tri godine nakon realizacije investicionog projekta, kao i da se dostignuti broj zaposlenih kod korisnika sredstava ne smanjuje u navedenom periodu.
Nakon dostavljanja prijave za dodelu sredstava sa pratećom dokumentacijom, koja je predviđena Uredbom, Razvojna Agencija Srbije iste prosleđuje Savetu za ekonomski razvoj, koji donosi konačnu odluku o dodeli i visini podsticaja.
Ukoliko investicioni projekat ulagača – investitora ispunjava sve kretiterijume, Savet za ekonomski razvoj donosi pozitivno mišljenje, te se ulagaču omogućava da sa Ministarstvom privrede Republike Srbije zaključi ugovor na osnovu kog će ostvariti pravo na podsticaje.
